Cụ bảo cái thời nghèo khó, chẳng có gì ngoài câu dân ca nên lúc nào cũng hát, có những lúc hát chỉ để cho qua ngày. Nhưng chính từ những cái đó mà câu Quan họ mới ngấm, chẳng thể nào quên.

CLB Quan họ Hoài Trung hiện tại cũng có đủ thành viên từ em nhỏ, thanh niên, trung niên tới người già. Mỗi người mỗi công việc, nhưng hễ cứ có việc Quan họ là lại thành nghệ nhân, chăm chỉ tập luyện, xúng xính trang phục.

Ông Nguyễn Thành Mạnh, nguyên Chủ tịch UBND xã Liên Bão bây giờ đã nghỉ hưu và là một liền anh của CLB Quan họ Hoài Trung. Ông khoe với chúng tôi vài cuốn tài liệu để học hát Quan họ, trong đó có cả những cuốn do tự ông chép tay. Ông tự hào kể về Quan họ Bắc Ninh, tự hào kể về quê hương làng Hoài Trung của ông là làng Quan họ gốc lâu đời.

Ông cũng tự hào vì chính ông hiện tại được học Quan họ, hát Quan họ: “Từ lúc tôi sinh ra cũng đã được ông bà và mẹ truyền dạy cho những câu Quan họ. Thời trẻ đã phục vụ cho đất nước, tới giờ nghỉ hưu tôi lại được mang những câu ca Quan họ phục vụ cho bà con. Về hưu cũng là một điều rất thuận lợi cho tôi để nghiên cứu, tìm hiểu. Có những bài ca từng thất lạc nhưng khi tìm lại được và hát lên thì thấy quá hay. Tôi cảm nhận được những lời ca ấy đi vào lòng người, rất tình cảm, tình tứ. Câu Quan họ đi sâu vào trong tâm thức tạo cho tôi cái nếp từ lời ăn tiếng nói rất tốt đẹp để truyền lại cho con cháu sau này”.

Đậm nghĩa tình nhân văn Quan họ

Chuyện Quan họ kể cả tháng cả năm chưa hết, nhưng nghe mà mãi cũng chẳng chán. Các liền anh, liền chị Hoài Trung cứ thế say sưa kể với tôi về những cái “trọng nhau vì nết, mến nhau vì tình và say nhau bằng câu ca” của người Quan họ.

Anh Thắng ngân nga câu hát: “Trong tứ trấn người đà chưa tỏ/ Ngoại năm thành chỉ có Bắc Ninh/ Yêu nhau trở lại xuân đình/ Nghề chơi Quan họ có tinh mới tường”.

“Phải tinh mới tường, phải am hiểu sâu sắc về Quan họ mới thấm cảm đầy đủ vẻ đẹp tinh túy, cái sang trọng, lịch lãm của một lối chơi văn hóa hết sức công phu”, anh Thắng nhấn mạnh.

Xưa kia, thời phong kiến, trai gái trong làng không được phép kết thân. Nhưng những ngày hội làng ở xứ Kinh Bắc, nam nữ lại được phép quây quần, hội tụ với nhiều các hoạt động. Đặc biệt trong Quan họ thì nhất thiết phải là nam Quan họ làng này kết bạn với nữ Quan họ làng kia mới được phép ca đối đáp với nhau. Các anh hai, chị hai không những được phép kết bạn thân tình với nhau mà người phụ nữ trong Quan họ cũng được hết sức tôn trọng.