Chuyện lạ làng Quan họ cổ Hoài Trung: Những “báu vật” của làng!

Từ cụ Tiếm (Nghệ nhân Dương Thị Tiếm) rồi tới cụ Tương, tôi càng được thấy rõ nét cái sự mẫu mực trong từng lời ăn tiếng nói, từng cái lễ nghĩa đã đi sâu vào nếp sống của người chơi Quan họ. Cụ cười bảo: “Tôi giờ thành người cổ, nghễnh ngãng rồi. Ai nói gì cũng phải lắng tai lắm mới nghe thấy. Nhưng mà vẫn hát được”.

Thế là tôi được cụ hào phóng hát tặng hẳn mấy bài: “…Gió mát giăng thanh/ Bỗng đâu thấy khách bên thành sang chơi/ Mai khách về em nhắn liễu trương đài/ Ngành xuân quyết bẻ cho người chuyên tay…”.

Tuổi 90, cụ nói có lúc còn hụt hơi nhưng thần thái lúc hát của cụ khiến từ con cháu tới những bậc hậu bối Quan họ xung quanh lắng tai nghe đều phải nức lòng khen ngợi. Anh Thắng phấn khích bảo với tôi rằng đó mới là chất Quan họ cổ. Không phải cứ người cổ sẽ hát được Quan họ cổ, nhưng người hát ra được chất Quan họ cổ chắc chắn phải là người cổ. Anh Thắng so sánh người hát ra được chất Quan họ cổ đó giống như cây cổ thụ, phải ngấm những vết tích của thời gian mới có những nốt sần sùi. Quan họ cổ cũng cần có thời gian để người chơi “ngấm” và cứ thế tự nhiên thành “cổ”, tự nhiên biểu hiện ra chứ học cũng không thể cổ được.

Cứ càng hát, cụ lại càng muốn hát thêm, càng không muốn chúng tôi rời đi. Giống như nỗi niềm nhớ nhung của người Quan họ mà cụ nói với tôi sau mỗi bài hát. Đó là những lời yêu thương chưa kịp ngỏ hết cùng nhau thì đã phải cất lên những câu giã bạn đầy nhớ nhung tha thiết. Để rồi khi trở về với cuộc sống đời thường không lúc nào người Quan họ nguôi đi nỗi nhớ về nhau; và một nỗi thiết tha mong ngày gặp lại để tiếp tục cùng nhau giãi bày.

Con trai cụ bảo rằng: “Thế mới thấy rằng cụ đam mê Quan họ thế nào. Thắng mà ngồi đây với cụ là khéo ngồi được hết đêm ấy”. Trước khi nói lời tạm biệt, cụ không quên dặn anh Thắng nhớ thường xuyên tới hát cùng, để cụ được hát thường xuyên hơn và cũng là để cụ nhớ lại những câu Quan họ.

Quan họ đến là “hết bệnh”

Chia tay cụ Tương mà còn bao điều vương vấn, anh Thắng tiếp tục đưa tôi đến thăm nghệ nhân Vũ Thị Lưu (99 tuổi), nghệ nhân lớn tuổi nhất trong làng. Khác hẳn so với những dự tính ban đầu, chỉ tới để thăm hỏi, chụp hình của cụ; bởi cụ đã gần trăm tuổi, chỉ nằm được trên giường, lúc nhớ lúc quên, nên muốn trò chuyện với cụ là điều rất khó. Anh Thắng vừa mở cửa phòng, cụ đã cố chồm người dậy: “Thắng đấy à!”.

Cái chồm người dậy và nhận ra anh Thắng của cụ khiến cho mọi người đều ngỡ ngàng và mừng rỡ. Một tình cờ, cũng là may mắn bởi cụ còn ngồi được thẳng dậy và minh mẫn nói chuyện dù số câu chuyện cụ còn nhớ và kể được không phải quá nhiều.

Con cháu của cụ bảo, “cứ nghe thấy Quan họ tới là cụ khỏe”. Anh Thắng không lấy làm bất ngờ bởi người say mê Quan họ “thường thế”.