Đạo diễn Phùng Ngọc Tú: "Tôi nhiều lần vác tiền nhà ra để làm phim"

Đạo diễn Phùng Ngọc Tú là một trong số 264 nghệ sĩ sẽ được trao tặng danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú vào ngày 6/3 tới, bởi những cống hiến nổi bật của anh ở thể loại phim tài liệu – khoa học. Nhiều năm nay, anh dấn thân vào một mảnh đất luôn bị mang tiếng là khô khan, ít hào quang và lắm nhọc nhằn. Thế nhưng, tại đó, vị đạo diễn sinh năm 1981 không biết từ lúc nào đã bị “hút vào không cưỡng nổi”. Anh yêu, trăn trở và đam mê, với nỗi sợ sự cũ kỹ và lặp lại.

Làm phim tài liệu khiến tôi “liều” và “lì” hơn

Mới đây, anh có tên trong danh sách các nghệ sĩ nhận danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú với những đóng góp nổi bật cho lĩnh vực phim tài liệu và khoa học. Cảm xúc của anh thế nào khi nhận danh hiệu này?

– Khi biết mình nhận được danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú trong lĩnh vực phim tài liệu và khoa học, cảm xúc của tôi vừa vui vừa lo lắng. Vui bởi sự công nhận cho những đóng góp và nỗ lực của bản thân đã được ghi nhận. Còn lo lắng thì nhiều lắm! Bởi trách nhiệm của mình đối với nghề, với khán giả được đặt lên từng tác phẩm sẽ nặng nề hơn.

Mặc dù mảng phim tài liệu, khoa học kén khán giả – điều này cũng gây áp lực không nhỏ đối với tôi, nhưng nó là nguồn động lực để tôi không ngừng nỗ lực, từ đó mang đến những tác phẩm chất lượng và ý nghĩa hơn nữa đến với công chúng.

Tại sao anh lựa chọn dấn thân vào lĩnh vực phim tài liệu, một thể loại thường được coi là “khó nhằn”, phải đầu tư không ít thời gian và tâm huyết cho mỗi tác phẩm, trong khi như anh vừa nói, lượng khán giả lại có phần bị hạn chế?

– Tôi đến với phim tài liệu, khoa học cũng là cái duyên cái số. Hồi mới tốt nghiêp, tôi lăn lê với phim truyện ghê lắm, toàn vác tiền nhà ra tiêu để đi phim. Ai mới ra trường cũng vậy thôi, đều ôm mộng làm phim truyện.

Đến thời gian cổ phần hoá các hãng phim Nhà nước, việc làm phim eo sèo, tôi chuyển ra làm tự do và nhận các dự án phim tài liệu. Cũng từ đây, tôi bị nó hút vào không cưỡng nổi. Năm 2013, tôi trở thành thành viên chính thức của Hãng phim Tài liệu và Khoa học trung ương. Mỗi bộ phim được vào sản xuất là những thách thức mới, nhưng được đi, được trải nghiệm, có những người bạn mới, được nghe câu chuyện thực, đời sống thực đầy màu sắc của họ thì không gì thích bằng.

Đạo diễn Phùng Ngọc Tú: “Tôi nhiều lần vác tiền nhà ra để làm phim”- Ảnh 1.

Mặc dù việc nghiên cứu và đầu tư thời gian cho thể loại này là khá nặng, nhưng đó là cách tốt nhất để tôi chia sẻ những câu chuyện thực tế và dung dị nhất tới khán giả. Dù có ít khán giả hơn so với một số thể loại khác, nhưng tôi tin rằng sự chân thành và thực tế trong cách tôi kể chuyện có thể tạo ra một kết nối sâu sắc hơn với người xem.

Trong số những bộ phim của anh, có nhiều bộ phim khoa học gắn với những vùng đất nhiều đặc thù như Một giải pháp chống xói lở bờ biển hay Bí ẩn từ lòng đất. Đối mặt với những thiên tai để cho ra đời những thước phim chân thực nhất, chắc hẳn trong anh còn nhiều ký ức?

– Di chuyển từ Cà Mau ra Đất Mũi là một thử thách lớn đối với đoàn làm phim trong quá trình thực hiện Một giải pháp chống xói lở bờ biển. Chúng tôi phải nhờ đến sự hướng dẫn của người địa phương, vì chỉ có họ mới am hiểu về những khu vực đang phải đối mặt với hiện tượng xói lở mạnh mẽ. Ngay từ ngày đầu tiên quay, thời tiết bất ngờ trở nên rất khó khăn với cơn gió mạnh, tạo ra những thách thức lớn cho việc di chuyển và ghi hình.

Chúng tôi phải đối mặt với những điều kiện lênh đênh trên nước, nước lúc cao lúc thấp, cùng với những biến động thời tiết từ mưa đến nắng. Những người thợ thi công, dù đã quen với những điều kiện khắc nghiệt, nhưng với chúng tôi, những tình huống như vậy thực sự là một thách thức lớn.

Suốt gần 15 ngày quay, chúng tôi đối mặt với những trận gió dữ dội từ biển Tây. Chiếc flycam do quay phim Nguyễn Tài Việt và Chu Quang Minh điều khiển cũng phải đối mặt với những cơn gió mạnh đến nỗi đôi khi có vẻ như muốn nhấn chìm nó xuống biển. May mắn, chỉ cần thay cánh sau vài lần va chạm nhẹ.

Từ những yếu tố trên và nhìn thấy đời sống của người dân bám biển nơi đây, chúng tôi mới thực sự hiểu rõ và cảm nhận được sức mạnh đáng sợ của thiên nhiên và cách nó tác động tiêu cực đến cuộc sống của con người. Điều khiến chúng tôi đau lòng nhất là nhìn thấy những người dân nơi đây, đang phải gánh chịu thêm những cơn “quay mặt” khủng khiếp từ thiên tai, trong khi họ đã phải đối mặt với nghèo túng hàng ngày.

Thế còn bộ phim nào khiến anh tốn nhiều thời gian nhất khi thực hiện, có phải là Chuyện tuổi già?

– Đúng vậy, Chuyện tuổi già sản xuất vào năm 2020, đây là một dự án mà tôi đã dành nhiều thời gian và công sức. Lý do chủ yếu xuất phát từ việc thực hiện dự án trong bối cảnh của mùa dịch Covid-19, khi đất nước trải qua nhiều vất vả.

Việc tiếp xúc với những nhân vật và thực hiện các cảnh quay trong môi trường an toàn là một thách thức lớn. Biện pháp phòng ngừa và giữ khoảng cách đã làm chậm quá trình làm phim. Ngoài ra, những biến động xã hội và tâm lý do ảnh hưởng của đại dịch đã làm cho quá trình sản xuất trở nên phức tạp hơn. Bên cạnh đó, tính khí, tâm trạng của người già thường xuyên thay đổi. Điều này khiến tôi và cả đoàn phim mất nhiều thời gian để tiếp cận được với các cụ.

Tuy nhiên, dù gặp phải những khó khăn, phim Chuyện tuổi già lại là một dự án đặc biệt quan trọng đối với tôi, vì nó mang đến cái nhìn chân thực và chạm đến tâm lý bất an, lạc lõng của những người già trong đời sống hiện đại này. Việc đối mặt với thách thức của môi trường làm phim trong đại dịch đã giúp tôi “liều” hơn và “lì đòn” hơn trong nghề.