Bảo đảm quyền tác nghiệp của báo chí tại tòa – Bài 4: Nhà báo nào chép tay được phiên tòa diễn ra cả tháng?

Khi phiên tòa diễn ra, phóng viên tiếp tục chụp hình nhưng vị thẩm phán kể trên tiếp tục cản trở và cho rằng muốn tác nghiệp phải có sự đồng ý của HĐXX.

Tương tự, Truyền hình Quốc Hội đưa tin, sáng 14/4/2023, Tòa án nhân dân huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội mở phiên tòa sơ thẩm xét xử công khai vụ án “Tranh chấp quyền sử dụng đất” tại xã Dương Liễu.

Tại phiên tòa, Hội đồng xét xử đồng ý cho các phóng viên được tham dự, ghi chép, đưa tin theo đúng quy định của pháp luật nhưng không đồng ý cho ghi âm, ghi hình với lý do bảo vệ quyền nhân thân, quyền hình ảnh của những người tham dự phiên tòa. Theo Truyền hình Quốc Hội, lý do chủ tọa đưa ra nhưng không trưng cầu ý kiến của các đương sự, những người tham gia tố tụng khác, mặc dù phóng viên có đề nghị.

Ngày 19/3/2024, Tòa án nhân dân TP Hà Nội xét xử sơ thẩm vụ án thao túng trái phiếu xảy ra tại Tập đoàn Tân Hoàng Minh. Mặc dù tòa đã bố trí phòng riêng để theo dõi diễn biến qua màn hình tivi nhưng nhà báo bị cấm mang theo máy ghi âm, điện thoại, laptop. Tất cả phóng viên chỉ được dùng giấy bút ghi chép. 

Gần đây nhất, ngày 20/3/2024, phóng viên Báo điện tử Dân Việt tham dự phiên tòa phúc thẩm vụ án hành chính khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực quản lý đất đai tại Tòa án nhân dân cấp cao tại Hà Nội.

Đây là phiên tòa xét xử công khai. Phóng viên đã trình đầy đủ thẻ nhà báo, giấy giới thiệu gửi tới thư ký phiên tòa. Thẩm phán, Chủ tọa phiên tòa đồng ý cho phóng viên tham dự phiên tòa nhưng không cho phép ghi âm, ghi hình. Phóng viên chỉ được sử dụng giấy bút để ghi chép lại diễn biến phiên tòa.

Nhà báo chép tay thông tin phiên tòa kéo dài cả tháng trời là không thực tế

Năm 2016, một tờ báo có trụ sở tại Hà Nội nhận đơn khiếu nại của một người vừa thi hành xong án tù. Anh ta cho rằng bài tường thuật phiên tòa xét xử mình 7 năm trước không đúng những gì Hội đồng xét xử tuyên nên “vừa ra trại” đã lập tức viết đơn.

Lãnh đạo tòa soạn sau đó yêu cầu kiểm tra, rất may các phóng viên có ghi âm quá trình tuyên án. Câu chuyện ngã ngũ, bài báo được xác định là chính xác và người khiếu nại cũng tâm phục khẩu phục khi rút đơn.

Các cơ quan báo chí có thể sẽ không dễ dàng chứng minh tính trung thực về thông tin tại tòa của mình nếu quy định mới trong Dự thảo Luật Tổ chức tòa án được thông qua.

Quy định mới có nội dung việc ghi âm, ghi hình tại các phiên tòa công khai chỉ được tiến hành trong phần thủ tục và tuyên án với “sự đồng ý của chủ tọa”. Quy định này được giải thích để đảm bảo sự trang nghiêm, trật tự tại các phiên tòa công khai; tránh ống kính gây áp lực với người tiến hành tố tụng.

Tuy nhiên, Dự thảo luật không có thêm giải thích hoặc quy định nào về điều kiện để nhà báo được ghi âm hoặc ghi hình tại tòa nên việc này hoàn toàn phụ thuộc ý chí chủ quan của chủ tọa.

Nhà báo Vũ Liễu (Báo điện tử VTC) cho hay, với kinh nghiệm nhiều năm theo dõi lĩnh vực tòa án, bà nhận thấy tại một số phiên tòa, nhất là những vụ án thu hút sự chú ý của dư luận, số lượng phóng viên tác nghiệp rất lớn nhưng một số thường xuyên đi lại lộn xộn, buộc chủ tọa phải yêu cầu giữ trật tự.

Do đó, bản thân các nhà báo cũng cần nâng cao ý thức của mình trong việc giữ gìn sự trang nghiêm chốn pháp đình. Ngược lại, việc cấm, cản nhà báo ghi âm, ghi hình, bắt cầm giấy bút chép tay rồi mới ra ngoài lấy laptop viết tin là không thực tế, nhất là với những phiên tòa kéo dài hàng tháng trời với hàng trăm người tham gia.