Kể chuyện làng: Rơm quê mùa đông

Tuy nhiên, với lũ trẻ nông thôn thời bao cấp như chúng tôi khi ấy thì có rét mấy cũng chỉ khoác thêm manh áo mỏng mặc lồng vào áo ngoài nên môi lúc nào cũng tím ngắt, chân tay đỏ bừng vừa đau lại nhưng nhức. Dẫu khó khăn là thế nhưng chúng tôi vẫn phải đến trường đều đặn vào mỗi buổi sáng, còn tranh thủ buổi chiều về đỡ đần bố mẹ mọi việc trong nhà. Chiều về, đứa trẻ nào cũng thấm mệt cứ lê từng bước với đôi chân gầy guộc tê cóng bước nhanh trên con đường làng dài hun hút gió, với mong muốn giản đơn là được nhanh chóng sà vào bếp lửa nhà mình.

Chắc cũng vì cố gắng phụ giúp gia đình từ những ngày ấu thơ nên lũ trẻ chúng tôi khi ấy đứa nào cũng giỏi giang, khéo léo. Tôi còn nhớ vào những năm khi lên 9 tuổi, bản thân tôi đã biết phơi rạ, thành thạo dùng đòn xóc bằng tre, có hai đầu nhọn sắp xếp trở rạ đi theo từng hàng thẳng tắp giữa ruộng khô cứng sau những ngày thu hoạch. Lại nhớ cả những ngày phụ anh trai gánh rạ về sân, tôi nhanh chóng ngồi tuốt rạ, cuốn thành từng tấm tranh thơm mùi nắng mới.

Bản thân tôi vẫn còn nhớ sau vụ gặt tháng 10, bố tôi ngồi lặng lẽ giữa cánh đồng, tỉ mỉ chọn một ít rơm đủ nắng, óng ánh vàng, còn thơm phức mùi lúa để dành cho những ngày mùa lạnh giá. Khi những cơn gió bấc se sắt lạnh bắt đầu thổi, bố tôi thường cố gắng thức sớm, chọn góc sân có nắng để phơi lại mớ rơm cho khô hẳn. Bố tôi còn tranh thủ dọn sạch một góc nhà rồi trải thêm một lớp lá chuối khô xuống. Bố thường bảo tôi cùng phụ giúp bằng cách dùng cái sào đập nhẹ lớp rơm vừa phơi cho ra hết tất cả bụi vụn. Rồi cứ thế một tay ôm rơm, một tay bố tôi sẽ thong thả rắc đều từng lượt rơm trên mớ lá chuối khô đã trải. 

Những sợi rơm loè xoè, còn thơm mùi ruộng đồng, sẽ được bố tôi làm lại thật gọn gàng, trải ra thật rộng cho bằng phẳng. Để cho chắc ăn hơn, bố tôi sẽ cẩn thận tết thành một khoanh rơm to bằng cổ chân người lớn như cách mẹ vẫn thường tết tóc cho chúng tôi để bao quanh cho rơm không tràn ra ngoài ổ. Sau cùng, bố tôi sẽ sử dụng manh chiếu sạch trải lên trên cùng. Công việc này nhìn giản đơn nhưng tốn nhiều thời gian, kéo dài từ tinh mơ cho đến khi trăng lên đầu ngọn cau mới hoàn tất, bố tôi leo xuống, cả thân người đẫm ướt mồ hôi và bụi vàng rơm rạ. Chỉ chờ có thế, bọn trẻ con chúng tôi hào hứng nhảy vào ổ rơm rồi phá ra cười thích thú. Bố tôi sẽ đứng quan sát từ xa với ánh mắt hiền từ, bao dung.

Để rồi, sau biết bao bận rộn ngoài đồng ruộng, bố tôi lại tỉ mẩn sửa chữa lại mái nhà để chống dột ướt trong những ngày giá lạnh sắp đến. Bố tôi đã tranh thủ tận dụng chính những tấm tranh vàng óng sau nhà được vuốt phẳng phiu, xếp ngay thẳng ấy. Hoàng hôn dần buông, sau khi đã lợp xong nhà, thấy trời bắt đầu se sắt lạnh hơn, bố tôi lại chậm rãi dỡ bỏ rơm cũ, tỉ mỉ chất đầy lại một cây rơm mới để lưu giữ thức ăn cho trâu bò, giữ ấm cho đàn heo và làm chất đốt sưởi ấm cho những buổi chiều mùa đông.

Với đứa trẻ mới lớn phải phụ mẹ đảm đương mọi công việc gia đình như tôi ngày ấy thì ngại nhất vẫn là những buổi trưa mùa đông đi học về, bố mẹ ra đồng đi cày, bản thân phải tự mình vô bếp nấu cơm bằng rơm cho mấy đứa em nheo nhóc la hét vì đói bụng. Thậm chí, có những hôm nhìn cái giỏ đựng rơm vơi chỉ còn một ít, hai chị em tôi vừa phải mặc áo mưa đi rút rơm lại tranh thủ tìm cách đậy, để rơm khỏi bị ướt. Nhớ cả những lần mấy sợi rơm ẩm vì mưa dai dẳng, bản thân loay hoay đốt cả buổi, rơm mới chịu bắt lửa, khói ùn lên cay xè cả mắt. Hoặc khi đang ngồi nấu bếp mà mải mê suy nghĩ chuyện bài vở trường lớp, đôi tay ngừng không cho tiếp đụn rơm kế vào bếp đang cháy, thế là lửa ngay lập tức sẽ tắt ngay. Lại nhớ lời mẹ tôi hay dặn rằng muốn nấu cơm bằng rơm phải thật sự tập trung và tỉ mỉ, chỉ cần thiếu cần thận một chút thì tro rơm sẽ nhanh tàn, cơm cũng không chín, hoặc vừa nhão lại vừa khê.