Ngày xửa, ngày xưa… Tết

Thế mà tết năm ấy xóm nhỏ bà sống nhà nào cũng có thịt bò để ăn. Năm ấy trời rét lắm. Nhiều nhà phải đốt một đống củi giữa nhà để sưởi, lại còn phải lót ổ rơm để nằm. Trâu khỏe, bò yếu hơn, có nhà còn làm cả cái áo tơi bằng rạ buộc quanh lưng với bụng cho chúng nó, thế mà vẫn có con không chống chọi nổi với cái rét. Các cháu biết rét từ trong ruột rét ra là thế nào không? Hôm nào được ngày nghỉ không phải đi học, chúng mày nhịn ăn sáng ăn trưa xuống sân chung cư chơi lấy nửa buổi là có khi biết đấy.

Trưa hôm đó đã 29 tết. Bà theo chân mấy đứa bạn cùng xóm dong bò dong trâu ra bãi tha ma gần làng. Cỏ ngày đông phờ phạc. Tháng đói với lũ trâu bò đấy. Tối về mỗi con chỉ thêm được ôm rơm nhà chủ quăng cho thôi.

Bà đi cùng bà Mơ, cũng 8 tuổi như bà. Trời khô. Bãi tha ma lộng gió. Hai bà đứng túm vào với nhau, cái áo bông bà mặc có hai túi, chia cho bà Mơ một túi đút tay. Bà ấy chả có đến cái áo ấm mặc đâu, chỉ độc hai cái áo nâu, vì thế mà trẻ con trong làng như bà Mơ ai cũng quàng khăn đỏ cả ngày, đi ngủ cũng quàng hay sao ấy vì hai đầu khăn cứ quắt lại, không xoè ra được. Cũng đỡ rét đấy.

Con bò nhà bà Mơ vươn cổ gặm chân cỏ tự dưng cứ đờ ra, bốn chân run run rồi từ từ qụy xuống. Bà Mơ hoảng loạn giục bà chạy về làng gọi người lớn. May, chạy ngang sân hợp tác ở bìa xóm thì gặp ông đội trưởng đội hợp tác xã. Ông đội trưởng với mấy ông nữa cuống cuồng kéo một xe cải tiến rạ lao ra. Một đống rạ được đốt lên, khói nghi ngút bao quanh chỗ con bò vừa qụy. Bà Mơ run lập cập. Chả biết vì đói hay vì sợ vì lo.

Con bò không qua khỏi. Hôm đó ngoài nó thì còn một con khác cũng qụy vì rét. Ông đội trưởng lấy ý kiến ban chủ nhiệm hợp tác xã, quyết định mổ thịt chia cho cả xóm. Bữa cơm chiều hôm ấy nhà nào nhà nấy thơm lừng. Nhà mình dân Hà Nội đi sơ tán cũng được chia. Bạc nhạc thì để nấu củ mỡ với rau cần. Phần còn lại kho tương gừng. Ngày đó chưa có tủ lạnh, làng gần Hà Nội cũng chưa có cả điện nữa cơ. Phải làm chín hết thế rồi để đấy chờ ngày hôm sau hôm sau nữa người nhà mình ở Hà Nội về ăn. Ngày hôm sau ba mươi tết lại còn thịt lợn đụng, thịt gà, cá chép nướng rồi kho nữa. Món thịt bò ngã rét đâm ế vì không thể làm cỗ được.

Mồng bốn tết, bà tha thẩn nhà bà Mơ chơi. Nhà bà Mơ một mẹ một con. Mẹ đi vắng, bà Mơ rủ bà ăn trưa, cơm độn sắn với thịt bò kho từ ngày 29 tết. Đang ăn, tự dưng bà Mơ nước mắt vòng quanh:

– U tao giao tao chăn nó từ lúc 5 tuổi, từ lúc nó mới là con bê thôi. Được ba năm rồi. Con bò nhà tao ngoan, các ông thợ cày thích nó lắm. Mày ở Hà Nội không biết đâu. Thầy tao đi bộ đội, vào tận trong Nam, hợp tác xã mới iu tiên chia cho u con tao con bê để chăn đấy. Chăn nó thành con bò là tao góp được với u tao khối điểm đấy. Thế mà nó chết!

Các cháu có biết điểm của bà Mơ là điểm gì không? Điểm lao động cho hợp tác xã! Cuối mùa, người ta quy điểm đó thành thóc. Năm ít năm nhiều, vì còn chưa biết được mùa hay mất mùa, nhưng ít nhiều gì thì vẫn là thóc, từ thóc mới xay ra gạo, biết chưa? Từ thóc mới có đồng tiền nuôi trẻ con ăn học, mới có… Nhà mình mấy đời đều không phải là nhà nông, gạo ăn đong. Giờ mẹ chúng mày sợ béo lại còn nhịn cả cơm. Rõ thật là! Nhưng mà thế đấy, dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần!

Con bé Chuột nhìn ra ngoài khung cửa sổ cao vút. Nhà nó mới chuyển về khu chung cư này. Từ đây có thể nhìn ra sông Hồng. Sông Hồng thì chắc sẽ còn mãi đó. Nhưng những cánh đồng…

Bà nó giục chị em nó ăn uống cho xong để chuẩn bị đi học thêm, còn bà lại quay về với chuyện cơm nước. Con bé Chuột nhìn bà, nhớ. Có một thời không xa bằng cổ tích nhưng nó không thể hình dung được, bà nó phải đi sơ tán vì chiến tranh và bà nó chơi với bà Mơ. Bà nó với bà Mơ đều 8 tuổi như nó bây giờ và bà nó hay theo bà Mơ đi chăn một con bò.

Berlin, tháng 6/2023!

Liên quan