Kể chuyện làng: Ra Giêng đi cấy

Tôi thường thức giấc giữa lưng chừng giấc mơ sau tiếng gọi khẽ khàng của mẹ, nhìn qua sông thấy lác đác vài thửa ruộng đã bắt đầu được phủ một màu xanh mơn mởn như voan mỏng của lớp mạ non. Dù đã sắp ra Giêng nhưng thời tiết quê tôi năm nay vẫn còn rét đậm, cái rét dai dẳng theo những cơn gió tràn vào nhà, khiến ai nấy đều phải co ro. Có hôm trời hửng nắng vào gần trưa nhưng càng chiều đến càng tái tê rét.

Bên cạnh đó, do hoàn cảnh khó khăn khiến việc mặc ấm cũng trở nên xa xỉ. Đôi khi một người phải mặc 5-6 lớp áo, vì đa phần các loại áo khi ấy đều được may từ vải chứ chẳng hề có áo phao áo dạ xa xỉ như bây giờ. Bọn trẻ con chúng tôi khi ấy vẫn quen với việc mặc áo rách áo vá ở bên trong, sau đó sử dụng áo lành lặn mặc ngoài. 

Mãi cho đến tận bây giờ, tôi vẫn không thể quên được cái áo chun để tránh rét thuở ấy. Mặc dù gọi là áo rét nhưng khi mặc vào, cảm giác nó vẫn giá lạnh như băng, phải chờ một ít thời gian để quen dần thì nó cũng ấm, dù chẳng thể so với những chiếc áo lạnh ấm áp như bấy giờ. 

Chắc cũng vì lẽ đó nên vật phẩm quý giá nhất trong thời điểm ấy vẫn là chiếc cái áo bông, nhưng được truyền tay nhau từ đời này sang đời khác, vẫn khiến cho chiếc áo mất dần độ ấm áp, không thể chống nổi được giá rét ngoài cánh đồng. 

Thế là trong “cái khó ló cái khôn”, các bà các mẹ khi ấy ở quê tôi thường mặc thêm áo tơi lá hoặc quấn thêm áo tơi “túi bóng” ở ngoài, giữa eo được thắt chiếc lạt chuối khô cho kín gió. Bà con quê tôi cứ lặng lẽ như thế mà kiên trì vượt qua biết bao mùa cấy.

Nhà tôi vốn không nhiều đất đai, chỉ có hơn ba sào ruộng để trồng lúa. Mà kỳ thực gia đình vốn neo người nên cũng chỉ cần ba sào ruộng thôi, vì có cho thêm đất cũng chẳng có đủ sức để làm. Mấy chị em tôi thường đội trên đầu một cái nón tơi, khệ nệ mang theo ít cơm nắm, trà nóng rồi cứ thế lon ton theo bố mẹ ra ruộng. 

Suốt dọc đường đi, mọi người gặp nhau trên bờ ruộng, mỉm cười dịu dàng dẫu môi đang tê cứng. Bao giờ cũng thế, khi đi cạnh những bờ ruộng, ánh mắt tôi dừng lại rất lâu vào những bóng lưng cần mẫn cùng biết bao đôi tay bất chấp thời tiết giá lạnh, đang thoăn thoắt cắm từng khóm mạ xuống lớp bùn còn sủi lên đám bọt vàng khé của ruộng mới bừa. Đây là kiểu cấy cày theo cách truyền thống.

Trên cánh đồng xâm xấp nước, óng ánh một màu trắng bạc cùng ngọn gió xuân, tiếng cười nói xôn xao, khiến chúng tôi cảm tưởng mùa cấy như một ngày hội tràn ngập niềm vui. Trong khi những người đàn ông tranh thủ xúc mạ, rải mạ kết hợp với rải phân gio thì các cô các chị tỉ mẩn nắm từng dẻ mạ cắm xuống ruộng. 

Việc cấy lúa tưởng chừng như nặng nhọc nhưng hóa ra lại đong đầy niềm vui. Vui hơn nữa là mọi người sẵn lòng san sẻ, giúp đỡ nhau khi phần ruộng nhà mình đã hoàn thành. Đôi khi nhiều người quen biết nhưng do bận rộn nên cả năm chỉ gặp nhau đôi lần vào vụ cấy gặt nhưng vẫn sẵn sàng giúp đỡ nhau, chẳng nề hà bất cứ điều gì.

Mọi người cứ thế mải mê cày cấy cho đến khi tấm lưng đã ướt đẫm mồ hôi, cơ thể đã thấm mệt và đau nhức cũng là thời điểm những tiếng hò nhau lên bờ nghỉ ngơi vang lên ồn ã. Các bác, các ông sẽ tranh thủ quây quần bên điếu thuốc, nhấm nháp chén trà thơm.