Nguy cơ thất truyền
Theo chia sẻ của NNƯT Lê Đại Năm (Trưởng ban liên lạc các CLB Sán Dìu Việt Nam, Trung tâm Nghiên cứu bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc Việt Nam) với Dân Việt, ngày xưa, con cháu đồng báo Sán Dìu từ khi sinh ra và lớn lên đều nói tiếng mẹ đẻ. Từ khoảng 10 tuổi được ông bà, bố mẹ kể chuyện và dạy cách hát Soọng cô. Nhưng cách đây khoảng 30 năm, người nói được tiếng mẹ đẻ trong cộng đồng người Sán Dìu chỉ còn lại khoảng 70% và số người biết hát dân ca Soọng cô chỉ còn 20%. Trong đó, chủ yếu là lớp già và trung tuổi.
Hiện nay, theo khảo sát của ông Năm trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc và các tỉnh có đồng bào người Sán Dìu sinh sống, 60% số trẻ em (từ khoảng 15 tuổi trở xuống) không nói được tiếng Sán Dìu. Số lượng trẻ em hát được dân ca Soọng cô chỉ còn chưa đến 1%. Đây là con số hết sức đáng báo động.
“Giai đoạn thịnh vượng nhất của dân ca Soọng cô là từ những năm 1975 trở về trước, thời điểm các nếp sinh hoạt, văn hóa của người Sán Dìu vẫn còn tiếp nối qua các thế hệ. Từ 1975-1985, các sinh hoạt đó dần mất đi tại một số nơi. Giai đoạn có nguy cơ mai một lớn nhất là từ 1985 đến 2010”, NNƯT Lê Đại Năm chia sẻ.
NNƯT Lê Đại Năm (ảnh trên) và NNƯT Lục Văn Bảy nỗ lực truyền dạy văn hóa Sán Dìu và câu hát Soọng cô. Ảnh: NVCC
Tại Tuyên Quang cũng có thực trạng tương tự. NNƯT Lục Văn Bảy (chủ nhiệm CLB Soọng cô xã Ninh Lai, Sơn Dương, Tuyên Quang) nhớ lại: “Từ những năm 1975 trở về trước, người Sán Dìu vẫn tổ chức đám cưới, đi chơi làng… và hát Soọng cô thâu đêm suốt sáng. Theo thời gian số người đi hát, nhất là dịp đám cưới ít dần. Thời điểm ấy, cũng vì hoàn cảnh lịch sử của đất nước, chủ yếu hát những bài cổ động về giải phóng miền Nam, giải phóng đất nước; thanh niên phải lo phát triển kinh tế. Tiếng hát Soọng cô vì thế giảm dần, đến những năm 80 không còn mấy người hát nữa”.
Có nhiều nguyên nhân để lý giải về tình trạng đáng buồn này. Theo NNƯT Lê Đại Năm, xã hội đổi mới, xu hướng phát triển theo thời đại, trong giao tiếp hằng ngày, người Sán Dìu cũng nói tiếng Kinh, ít người còn giao tiếp bằng tiếng mẹ đẻ. Những đứa trẻ vì thế sinh ra cũng nói tiếng của người Kinh chứ không nói tiếng Sán Dìu.
Người Sán Dìu thường sống vùng trung du bán sơn địa, gần với người Kinh, cùng với sự phát triển của đời sống, sự giao thoa văn hóa mạnh mẽ, nhất là các dòng nhạc hiện đại vui nhộn, nên dần dần họ quên lãng đi tiếng hát Soọng cô. Thậm chí, có những đứa trẻ cảm thấy khó chịu khi ông bà hát hoặc bị ép phải học.
Nếu không thấm nhuần được từ nhỏ thì rất khó để yêu thích được dân ca, nhất là với dân ca Soọng cô, nếu không hiểu biết tiếng mẹ đẻ và cảm được văn hóa Sán Dìu thì khó có thể hát được. Đó là còn chưa kể tới, phải biết cách lấy hơi, ngân dài, ngắn nên dù có biết tiếng thì nghe cũng rất khó hiểu, ngay cả người biết nghe, biết nói tiếng Sán Dìu cũng không dễ hiểu được.
Speak Your Mind