Kể chuyện làng: Mùa mực đỏ quê nghèo

Tôi không được đi câu mực cùng ngư dân ấy nhưng nhìn những chiếc giỏ đan đầy ắp mực kia thì hẳn đoán ra rằng phải rất nhiều mực. Và từ ngày đó tôi đã biết rằng, cách đánh bắt mực để chúng có giá trị nhất là câu, thay vì những nghề lưới khác. Như ngày nay, mực câu cùng kích thước và chủng loại có giá bán gần gấp hai lần mực lưới. Bởi mực lưới thì chúng bị bầm dập, ăn không còn ngon nữa. Và quan trọng nhất, chúng mất đi lớp phấn màu đỏ bên ngoài. Thậm chí, rất kỳ lạ là chỉ cần bảo quản, vận chuyển một thời gian là lớp phấn đỏ bên ngoài thường mất đi. Đó là nguyên nhân khiến những giỏ đầy ắp mực đỏ nhưng chỉ vài ngày sau sẽ bị phai màu, nhợt nhạt khi ướp đá để vận chuyển vào thành phố.

Người dân làng biển này có nhiều cách chế biến mực. Trong đó dễ dàng nhất là phơi khô, bởi thời gian đó, việc vận chuyển và đưa đi tiêu thụ ở các đô thị là khá khó khăn, vất vả và tốn kém. Mực khô ở đây được những người phụ nữ làng biển làm sạch một cách tỉ mỉ. Họ dùng chiếc dao nhỏ vạch một đường dọc theo con mực màu đỏ au, nhè nhẹ lấy cái túi mực nhỏ xíu màu bạc mà không để chúng vỡ ra rồi cẩn thận rút thanh cứng của chúng bỏ đi. Sau đó, kéo dao xuống phía dưới móc những con cá nhỏ trong bụng chúng ra. 

Cuối cùng dùng dao khứa nhẹ vào hai mắt của chúng, lặn rửa cho hết lớp nhầy nhầy màu đen. Lúc này, con mực được chẻ đôi, lộ ra lớp thân màu trắng mịn, chỉ còn lớp da mỏng màu đỏ sau khi rửa sạch. Tiếp đó, những người phụ nữ làng biển đặt con mực ấy lên giàn phơi, thường là bằng những thanh tre đan kín để dưới ánh nắng mặt trời. Cứ nửa ngày họ lại lật chúng lên, sau hai ngày nắng thì mực khô, chuyển sang màu vàng lơ như hổ phách đục. Ngày đó, hầu hết ghe thúng mực đều được chế biến thành mực khô để giảm trọng lượng và dễ bảo quản, vận chuyển.

Nhưng điều tôi nhớ nhất là món ăn được chế biến từ món mực đỏ ở làng biển này. Với một người sinh ra và lớn lên ở vùng đồng bằng Bắc bộ, những món ăn của làng biển miền Nam Trung bộ ngày ấy thực sự rất đặc biệt và đáng nhớ. Khác với những người phụ nữ làm khô mực, người phụ nữ làm bánh xèo mực ở đây lại để cả con mực, chỉ rửa sơ qua bằng nước mà thôi. 

Tôi nhớ quán bánh xèo mực của dì Năm nằm sát bờ sông Lũy, nhìn phía đằng sau là những chiếc ghe lớn đậu san sát, nghỉ ngơi sau mỗi chuyến câu xa. Quán bánh xèo mực của dì có cô con gái út phụ bán. Mặc dù dọc con đường nhỏ từ phía quốc lộ men theo sông Lũy đi tới phía ngọn hải đăng sát biển có tới 5,6 quán bánh xèo thì quán của dì Năm lúc nào cũng đông khách. Làng biển thì nhỏ bé mà khách ăn bánh xèo thì đông đúc.